Głazy narzutowe (narzutniaki, eratyki) to przeniesione przez lodowce i lądolody fragmenty litych skał. Nazwa „eratyk” pochodzi od łacińskich słów errare - błądzić, erraticus - błądzący. Fragmenty te pochodzą z erodowanych glacjalnie wychodni litych skał; następnie wmarzają one w lód i mogą być transportowane w jego masie na odległość nawet tysięcy kilometrów. Powodem ich przemieszczania jest powolny, ale konsekwentny ruch mas lodowych postępujący od obszarów alimentacyjnych lodowców i lądolodów gdzie gromadzi się lód do ich stref peryferyjnych, gdzie następuje jego topnienie. Podczas recesji (wytapiania) lodowców i lądolodów eratyki są uwalniane z lodu i pozostawiane (akumulowane) w rejonach, do których dotarł lód, czego efektem jest ich chaotyczne występowanie na powierzchni ziemi lub w gruncie na obszarach polodowcowych. Stąd też łaciński źródłosłów określenia eratyk (błądzić, błądzący kamień).
|
Literatura:
Czubla P., Gałązka D., Górska M. 2006, Eratyki przewodnie w glinach morenowych Polski. Przegląd Geologiczny, 54(4), 352-362. Czubla P. 2015, Eratyki fennoskandzkie w osadach glacjalnych i ich znaczenie badawcze. Wyd. Uniw. Łódzkiego. Górska-Zabielska M. 2015, Najcenniejsze głazy narzutowe w Wielkopolsce i ich potencjał geoturystyczny. Przegląd Geologiczny 63(8), 455-463. Macdougall D. 2008, Zamarznięta Ziemia. Historia dawnych i przyszłych epok lodowych. Prószyński i S-ka, Warszawa. Smed P. 1994, Steine aus dem Norden. Gebrüder Borntraeger, Berlin – Stuttgart. Wentworth C.K. 1922, A scale of grade and class terms for clastic sediments. Journal of Geology 30(5), 377-392. Woźniak P.P., Tylmann K., Kobiela A. 2015, Głazy narzutowe Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego – potencjał badawczy i geoturystyczny. Przegląd Geologiczny 63(4), 256–262. |
Opracowali: Karol Tylmann i Piotr P. Woźniak
|